Movilidad de pacientes y descentralización sanitaria: respuestas y retos en el Sistema Nacional de Salud español

Autores/as

DOI:

https://doi.org/10.24965/gapp.11021

Palabras clave:

gobernanza multinivel, sistema sanitario, movilidad de pacientes, coordinación horizontal, España

Resumen

La creciente movilidad interregional de pacientes en el sistema de salud español demanda mecanismos de coordinación vertical y horizontal ante la multiplicidad de actores e instituciones involucradas en un sistema de salud descentralizado. En este artículo analizamos las herramientas desarrolladas en el conjunto del sistema sanitario español para hacer frente a la movilidad de pacientes hacia centros de excelencia (CSUR) y entre áreas limítrofes (acuerdos y convenios bilaterales), así como los mecanismos de compensación financiera desarrollados para hacer frente a la movilidad de pacientes. El estudio combina un análisis descriptivo sobre liquidaciones y asistencias sanitarias en las 17 CC.AA, Ceuta y Melilla, con una revisión de documentos y entrevistas con informantes clave. A lo largo del texto, se pone de manifiesto la existencia de retos institucionales, políticos y, sobre todo, financieros para alcanzar una efectiva coordinación entre los actores públicos del SNS para responder a la movilidad de pacientes.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Biografía del autor/a

Roberta Perna, Université de Liège (Bélgica)

Roberta Perna es doctora en Sociología Política por la Universidad de Turín. Su investigación se centra en la relación entre movilidad y Estado de bienestar desde una perspectiva comparada y multinivel, prestando particular atención a las políticas sanitarias. Actualmente, es investigadora postdoctoral Marie Skłodowska-Curie en la Universidad de Lieja. Anteriormente estuvo afiliada al Instituto de Políticas y Bienes Públicos (CSIC).

Gibrán Cruz-Martínez , Universidad Complutense de Madrid (España)

Gibrán Cruz-Martínez es profesor en el Departamento de CC.PP y Admón., Universidad Complutense de Madrid. Su investigación se centra en la política social comparada, los regímenes de bienestar, y los determinantes del desarrollo del estado de bienestar. Anteriormente estuvo afiliado al Instituto de Políticas y Bienes Públicos (CSIC), Universidad de Agder y University College London. Es coeditor de Alternautas.

Francisco Javier Moreno Fuentes , Instituto de Políticas y Bienes Públicos, Consejo Superior de Investigaciones Científicas (IPP-CSIC) (España)

Doctor en Ciencia Política por la UAM y el Instituto Juan March. Científico titular en el Instituto de Políticas y Bienes Públicos (IPP-CSIC). Es miembro del equipo español de la red ESPN de la Comisión Europea. Áreas de interés: análisis de políticas públicas en perspectiva comparada, regímenes de bienestar, inmigración y políticas urbanas.

Citas

Asociación HHT España (2017, 8 de noviembre). Las derivaciones a otros hospitales: problemas y vías de solución [Nota de prensa]. Asociación HHT España. https://www.asociacionhht.org/2017/11/08/las-derivaciones-a-otros-hospitales-problemas-vias-solucion/

Balia, S., Brau, R. y Marrocu, E. (2018) Interregional patient mobility in a decentralized healthcare system. Regional Studies, 52(3), 388-402. https://doi.org/10.1080/00343404.2017.1307954

Bohigas Santasusagna, L. y de la Puente Martorell, M. L. (2007). El Sistema Nacional de Salut i els sistemes de salut autonòmics. Evolució i perspectives. En Política sanitària i Comunitats Autònomes: seminari, Barcelona, 14 de novembre de 2006. Generalitat de Catalunya y Institut d’Estudis Autonòmics.

Comisión Europea (2017). European Cross-Border Cooperation on Health: Theory and Practice. EU Publication Office. https://ec.europa.eu/regional_policy/en/information/publications/brochures/2017/european-cross-border-cooperation-on-health-theory-and-practice#:~:text=European%20Cross%2DBorder%20Cooperation%20on%20Health%3A%20Theory%20and%20Practice,-Additional%20tools&text=Cross%2Dborder%20cooperation%20on%20health%20firstly%20aims%20to%20facilitate%20border,of%20patients%20and%20health%20professionals

Délano, A. (2014). The diffusion of diaspora engagement policies: A Latin American agenda. Political Geography, 41, 90-100. https://doi.org/10.1016/j.polgeo.2013.11.007

Del Pino, E. y Ramos, J. (2018). Is Welfare Retrenchment Inevitable? Scope and Drivers of Healthcare Reforms in Five Spanish Regions During the Crisis. Journal of Social Policy, 47(4), 701-720. https://doi.org/10.1017/S0047279418000077

Del Pino, E. y Rubio, M. J. (2013). Los Estados de bienestar en la encrucijada: Políticas sociales en perspectiva comparada. Tecnos.

Europa Press (2011, 5 de diciembre). PNV pide una solución «urgente» al conflicto sanitario entre el País Vasco y La Rioja. Europa Press. https://m.europapress.es/nacional/noticia-pnv-pide-solucion-urgente-conflicto-sanitario-pais-vasco-rioja-20111205131354.html

Fariñas Álvarez, C. (2015). Impacto de la implementación de sistemas de gestión de la calidad en la mejora de la atención sanitaria. Revista Médica Valdecilla, 0(0), 11-15. http://hdl.handle.net/10902/13784

Freire, J. M. (2007). Los sistemas de aseguramiento sanitario de riesgos de enfermedad en España. Derecho y Salud, 15(Extraordinario Foro SESPAS-AJS – 2007), 41-59. https://www.ajs.es/es/index-revista-derecho-y-salud/volumen-15-extraordinario-foro-sespas-ajs-2007/los-sistemas

Gallego, R., Barbieri, N., de Gispert, C., González, S. y Vilata, M. (2018). Constraints on political autonomy in decentralized Spain? Analysing the impact of territorial financing and governments’ ideology on regional policy-making. Revista de Estudios Políticos, 180, 131-162. https://doi.org/10.18042/cepc/rep.180.05

García Morales, M. J. (2011). Convenios de colaboración entre el Estado y las Comunidades Autónomas y entre Comunidades Autónomas. En Tornos Mas, J. (edit.), Informe Comunidades Autónomas 2010 (pp. 149-166). Disponible en: http://idpbarcelona.net/coleccion-informe-comunidades-autonomas/autores-del-informe-comunidades-autonomas/garcia-morales-maria-jesus/

Greer, S. L. (2010). How Does Decentralization Affect the Welfare State? Territorial Politics and the Welfare State in the UK and the US. Journal of Social Policy, 39(2), 181-201. https://doi.org/10.1017/S0047279409990407

Hernández, P. (2015, 2 de Octubre). La Junta justifica la ruptura del acuerdo con Madrid por su alto coste. ABC. https://www.abc.es/comunidad-castillalamancha/20151002/abcp-psoe-podemos-dicen-convenio-20151002.html

Holzmann, R. (2016). Do Bilateral Social Security Agreements Deliver on the Portability of Pensions and Health Care Benefits? A Summary Policy Paper on Four Migration Corridors Between EU and Non-EU Member States. IZA Institute of Labor Economics [IZA Policy Paper No. 111]. https://www.iza.org/publications/pp/111/do-bilateral-social-security-agreements-deliver-on-the-portability-of-pensions-and-health-care-benefits-a-summary-policy-paper-on-four-migration-corridors-between-eu-and-non-eu-member-states

Holzmann, R., Koettl, J. y Chernetsky, T. (2005). Portability Regimes of Pension and Health Care Benefits for International Migrants: An Analysis of Issues and Good Practices [Social Protection Discussion Paper, n.º 0519]. World Bank. http://documents.worldbank.org/curated/en/202471468137096565/Portability-regimes-of-pension-and-health-care-benefits-for-international-migrants-an-analysis-of-issues-and-good-practices

Jordan, J. (2011). Health Care Politics in the Age of Retrenchment. Journal of Social Policy, 40(1), 113-134. https://doi.org/10.1017/S0047279410000528

Kleider, H. y Lopes, L. S. (2021). Social policy in decentralized countries. En L. Lago (ed.), Handbook on Decentralization, Devolution and the State (pp. 303-321). Edward Elgar Publishing.

Kölling, M. (2020). Federalism and the COVID-19 crisis: A perspective from Spain. Cuadernos Manuel Giménez Abad, 19, 41-43.

Konstantinidou, A. (2019). The external dimension of social protection: EU nationals’ access to social protection in third countries [Paper presentation]. ECPR Joint Sessions 2019: Migrants’ Access to Welfare in Times of Crisis: Policy Transformations and Migrants’ Experiences in the EU, Mons, 8-12 April 2019. https://ecpr.eu/Events/Event/PaperDetails/44591

LaRioja.com (2011, 16 de noviembre). Olabarria descalifica la actitud «bastarda» del presidente de La Rioja. LaRioja.com. https://www.larioja.com/20111116/local/region/ccaa-olabarria-descalifica-actitud-201111161303_amp.html

LaRioja.com (2011, 2 de diciembre). López acusa a Sanz de intentar que las mujeres no aborten en La Rioja. LaRioja.com. https://www.larioja.com/20111202/local/region/ccaa-lopez-acusa-sanz-201112021246.html

Lafleur, J. M. y Vintila, D. (2020). Migration and Social Protection in Europe and Beyond (Volume 2). Comparing Consular Services and Diaspora Policies [IMISCOE Research Series]. Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-030-51245-3

McEwen, N. y Moreno, L. (eds.) (2005). The Territorial Politics of Welfare. Routledge.

Milone, C. (2012). La cooperación entre Comunidades Autónomas en la Constitución de 1978 [Documento de Trabajo, P2012/02]. Fundación Centro de Estudios Andaluces. Consejería de la Presidencia, Junta de Andalucía. Disponible en http://www.centrodeestudiosandaluces.info/PDFS/P201202.pdf

Moreno, L. (ed.) (2009). Reformas de las políticas del bienestar en España. Siglo XXI.

Mota, F. y García-Albacete, G. M. (2016). Evaluación ciudadana de las políticas autonómicas de bienestar educación y sanidad (1998-2010). En R. Gallego Calderón (ed.), Descentralización y desigualdad en el estado autonómico (pp. 35-68). Tirant lo Blanch.

Ministerio de Sanidad, Consumo y Bienestar Social – MSCBS (2021a). Distribución del Fondo de Cohesión Sanitaria y Fondo de Garantía Asistencial [base de datos].

Ministerio de Sanidad, Consumo y Bienestar Social – MSCBS (2021b). Relación de Centros, Servicios y Unidades de Referencia (CSUR) del Sistema Nacional de Salud designados para la atención o realización de las patologías o procedimientos que se indican. https://www.mscbs.gob.es/profesionales/CentrosDeReferencia/docs/ListaCSUR.pdf

Ministerio de Sanidad, Consumo y Bienestar Social – MSCBS (2021c). Saldos por anexos [Base de datos].

Oliveras González, X. y Trillo Santamaría, J. M. (2014). Fronteras en el contexto español. ¿Barreras o puentes para la cooperación sanitaria? Documents d’Anàlisi Geogràfica, 60(1), 135-159. https://doi.org/10.5565/rev/dag.64

Pierson, P. (1995). Fragmented Welfare States: Federal Institutions and the Development of Social Policy. Governance, 8(4), 449-478. https://doi.org/10.1111/j.1468-0491.1995.tb00223.x

Público.es (2011, 15 de noviembre). Sanidad afea a La Rioja que no atienda a los alaveses. Público.es. https://www.publico.es/espana/sanidad-afea-rioja-no-atienda.html

Redacción Medica (2011, 29 de noviembre). El conflicto sanitario entre País Vasco y La Rioja, encallado. RedacciónMedica.com. https://www.redaccionmedica.com/noticia/el-conflicto-sanitario-entre-pais-vasco-y-la-rioja-esta-encallado-1007

Redacción Médica (2013, 12 de septiembre). País Vasco y La Rioja basan en la «colaboración» su nuevo convenio sanitario. RedacciónMedica.com. https://www.redaccionmedica.com/autonomias/pais-vasco/pais-vasco-y-la-rioja-basan-en-la-colaboracion-su-nuevo-convenio-sanitario-6742

Redacción Médica (2015, 29 de agosto). El Fondo de Cohesión Sanitaria no ha desaparecido. RedacciónMedica.com. https://www.redaccionmedica.com/noticia/-el-fondo-de-cohesi-n-sanitaria-no-ha-desaparecido--86216

Repullo Labrador, J. R. (2007). Los instrumentos extra-competenciales para el gobierno del SNS. Derecho y Salud, 15(Extraordinario Foro SESPAS - AJS – 2007), 11-26. https://www.ajs.es/es/index-revista-derecho-y-salud/volumen-15-extraordinario-foro-sespas-ajs-2007/los-instrumentos-extra

Repullo, J. M. y Freire, J. M. (2016). Implementando estrategias para mejorar el gobierno institucional del Sistema Nacional de Salud. Gaceta Sanitaria, 30(S1), 3-8. https://doi.org/10.1016/j.gaceta.2016.04.016

Resolución de 17 de noviembre de 2020, aprobada por la Comisión Mixta para las Relaciones con el Tribunal de Cuentas, en relación con el Informe de fiscalización del sistema de compensación de los gastos por asistencia sanitaria gestionado por el Ministerio de Sanidad, Consumo y Bienestar Social, ejercicio 2017. Boletín Oficial del Estado, 25, de 29 de enero de 2021. https://www.boe.es/diario_boe/txt.php?id=BOE-A-2021-1331

Rico, A., González, P. y Fraile, M. (1999). La descentralización sanitaria en España: autonomía política y equidad social. En J. M. Maravall Herrero (ed.), Políticas de bienestar y desempleo. III Simposio sobre Igualdad y Distribución de la Renta y la Riqueza (vol. 2). Visor. Fundación Argentaria.

Rodríguez-Vigil Rubio, J. L. (2012). El reto de la cohesión del sistema nacional de salud español. En J. M. Pemán Gavín y M. Kölling (eds.), La descentralización sanitaria (pp. 87-116). Fundación Manuel Giménez Abad.

Sánchez Fernández, A. (2007). La Ley de cohesión y calidad del Sistema Nacional de Salud: nuevo intento de coordinación. Revista de Administración Sanitaria Siglo XXI, 5(3), 427-433.

Solozábal Echavarría, J. J. (2006). Bases constitucionales de una posible política sanitaria en el Estado autónomico [Documento de trabajo, 89/2006]. Fundación Alternativas.

Subirats, J. y Gallego, R. (eds.) (2011). Autonomies i Desigualtats a Espanya: Percepcions, evolució social i polítiques de benestar. Institut d’Estudis Autonòmics.

Tediosi, F., Gabriele, S. y Longo, F. (2009). Governing decentralization in health care under tough budget constraint: What can we learn from the Italian experience? Health Policy, 90(2-3), 303-312. https://doi.org/10.1016/j.healthpol.2008.10.012

Tribunal de Cuentas (2020). Informe de fiscalización del sistema de compensación de los gastos por asistencia sanitaria gestionado por el Ministerio de Sanidad, Consumo y Bienestar Social. Ejercicio 2017. Disponible en: https://www.tcu.es/repositorio/d40bc64e-708d-44e0-b10f-d00bd13bcc15/I1364.pdf

Urbanos-Garrido, R. (2016). La desigualdad en el acceso a las prestaciones sanitarias. Propuestas para lograr la equidad. Gaceta Sanitaria, 30(S1), 25-30. https://doi.org/10.1016/j.gaceta.2016.01.012

Publicado

07-11-2022

Cómo citar

Perna, R., Cruz-Martínez , G. ., & Moreno Fuentes , F. J. . (2022). Movilidad de pacientes y descentralización sanitaria: respuestas y retos en el Sistema Nacional de Salud español. Gestión Y Análisis De Políticas Públicas, (30), 27–44. https://doi.org/10.24965/gapp.11021